Samenvatting

Achtergrond

Epidemiologisch onderzoek suggereert een omgekeerd verband tussen fysieke activiteit of fitheid en bloeddruk (1) . Daarnaast werd een groot aantal studies uitgevoerd waarin de invloed werd onderzocht van fysieke activiteit op de bloeddruk.

Methode

Voor deze meta-analyse selecteerden de auteurs uit MEDLINE en SPORTDiscus 54 studies met deelnemers ouder dan 18 jaar. Zij werden gerandomiseerd in een trainingsgroep en een controlegroep. Dynamische aërobe training was het enige verschil tussen de twee groepen. De bloeddruk van de deelnemers werd op vaste tijdstippen gemeten over een periode van ten minste twee weken. Het aantal deelnemers varieerde van 8 tot 247 en de follow-up van drie weken tot twee jaar. Van de 47 studies die de bloeddruk vermeldden, waren er 15 met hypertensieve patiënten en 28 met normotensieve patiënten. De bloeddruk vóór de interventie varieerde van 101 tot 168 mm Hg systolisch en van 61 tot 104 mm Hg diastolisch.

Uitkomstmeting

Voor elke studie werd het verschil in verandering van systolische en diastolische bloeddruk berekend tussen de interventiegroep en de controlegroep. Bij de pooling werd een weging van de resultaten van verschillende studies in een meta-analyse of in een multicenterstudie toepassen. Door het toekennen van een wegingsfactor kan men bijvoorbeeld in een meta-analyse studies met een grotere onderzoekspopulatie of met een betere methodologische kwaliteit meer gewicht geven in de analyse.">wegingsfactor voor het nettoverschil in bloeddruk toegepast. Men bepaalde subgroepen volgens de karakteristieken van de deelnemers en de studieopzet. Voor de analyse maakte men gebruik van het random-effectsmodel. Er werd een funnel plot uitgevoerd om mogelijke publicatiebias te onderzoeken.

Resultaten

De systolische bloeddruk in de getrainde groep was 3,84 mm Hg (95% BI -4,97 tot -2,72) lager dan in de niet-geoefende controlegroep en de diastolische bloeddruk was 2,58 mm Hg (95% BI -3,35 tot -1,81) lager. Deze significante reductie werd gezien bij hypertensieve en normotensieve personen en bij personen met overgewicht (BMI tussen 24,5 en 26,4 kg/m 2 ) en een normaal gewicht (BMI < 24,5 kg/m 2 ). Studies met veel deelnemers hadden een significant kleinere reductie in systolische en diastolische bloeddruk en studies van langere duur hadden een significant kleinere reductie van de diastolische bloeddruk.

Conclusie van de auteurs

De auteurs concluderen dat aërobe training de bloeddruk reduceert bij zowel hypertensieve als normotensieve personen. Een aanmoediging van aërobe fysieke activiteit moet worden beschouwd als een belangrijk onderdeel van leeftstijlmodificatie ter preventie en behandeling van hypertensie.

Financiering

Deze studie werd gefinancierd door de ‘National Heart, Lung and Blood Institute, National Institutes of Health’ (V.S.).

Belangenvermenging

Geen aangegeven door de auteurs.

Bespreking

De resultaten van deze studie komen overeen met een meta-analyse van gerandomiseerde gecontroleerde studies waarin het gewogen netto-effect van dynamische fysieke training systolisch 3,4 en diastolisch 2,4 mm Hg bedroeg (p<0,001) (2) . Beide meta-analyses toonden tevens aan dat de invloed van aërobe training op de bloeddruk zich zowel voordeed bij normotensieve als bij hypertensieve personen(2) en zowel bij zwaarlijvigen als bij niet-obesen (3) . Verder bleek het effect onafhankelijk van de verandering van gewicht onder invloed van de training (3) . Een belangrijke vraag is hoe intens de inspanningen moeten zijn om een bloeddrukdaling te bekomen? Globaal was er geen duidelijk verschil tussen training aan matige of aan hogere intensiteit (3) .Nochtans is de minimale drempel waaraan moet worden geoefend om een invloed op de bloeddruk te bekomen voorlopig niet bekend.

De aërobe training die in deze meta-analyse wordt onderzocht bestaat uit een dynamische training onder de anaërobe drempel, of met andere woorden, zonder manifest 'in het rood' te gaan. De anaërobe drempel ligt bij ongetrainde personen rond 50 à 60% van het maximale inspanningsvermogen. Onder dynamische training verstaat men bewegen zonder veel krachtuitoefening, in tegenstelling tot statische training waar kracht wordt uitgeoefend met weinig of geen beweging. Bij dynamisch aërobe training gaat het dus om stappen, joggen, fietsen, zwemmen enzovoort aan lichte tot matige intensiteit. Men zit onder de anaërobe drempel zolang men nog een gesprek kan of zou kunnen voeren tijdens de inspanning (*).

Fysieke activiteit is een belangrijke component in de aanpak van patiënten met hypertensie, alsook in de preventie van de ontwikkeling van hypertensie. Daarbij komt nog dat fysieke activiteit ook duidelijk geassocieerd is met een lagere incidentie van cardiovasculaire aandoeningen (4) . In dit verband is het belangrijk dat 'iets' doen beter is dan 'niets' doen. Er wordt betwist of inspanningen aan 'hoge' intensiteit een meerwaarde hebben voor de gezondheid in vergelijking met inspanningen aan matige activiteit. Of naast een grondige anamnese en klinisch onderzoek meer onderzoeken moeten worden uitgevoerd hangt af van de intensiteit van de beoogde sportbeoefening en van het globale risicoprofiel van de patiënt op basis van risicofactoren, orgaanweerslag en eventueel geassocieerde pathologie (4) .

(*) Om correct advies te geven zou men in feite een maximale inspanningstest moeten hebben met meting van de hartfrequentie. Wanneer men aan 50% wil trainen past men de formule van Karvonen toe: trainingshartfrequentie = rusthartfrequentie + 50% van (maximale HF - rust HF). Het risico van dynamische aërobe training is bij gezonde personen gering. Patiënten met cardiovasculaire of andere aandoeningen of hoogrisicopatiënten vragen het best eerst advies aan hun arts. Hier kan een maximale inspanningstest uiteraard wel aangewezen zijn.

Besluit

Deze meta-analyse toont aan dat een dynamische aërobe training (stappen, joggen, fietsen, zwemmen) de bloeddruk kan reduceren zowel bij hypertensieve als bij normotensieve personen. Het aanmoedigen van fysieke activiteit is een belangrijk onderdeel van leefstijladvies in de medische praktijk.

1. Fagard RH. Physical activity, fitness and blood pressure. In: Bulpitt CJ. Handbook of Hypertension. Vol 20: Epidemiology of Hypertension. London: Elsevier Science, 2000:193-211.
2. Fagard RH. Exercise characteristics and the blood pressure response to dynamic physical training. Med Sci Sports Exerc 2001;33(6 suppl):S484-92.
3. Fagard RH. Physical activity in the prevention and treatment of hypertension in the obese. Med Sci Sports Exerc 1999;31(11 suppl):S624-30.
4. Fagard RH. Physical exercise and coronary artery disease. Acta Cardiol 2002;57:91-100.
5. Guidelines committee. 2003 European Society of Hypertension – European Society of Cardiology guidelines for the management of arterial hypertension. J Hypertens 2003;21:1011-53.