Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandstalige redactie

In een vorige duiding van Minerva besloten we dat compressietherapie (tussen 30 en 40 mmHg) in verschillende lagen een belangrijk onderdeel van de behandeling van een veneus beenulcus uitmaakt (1). Voor dit besluit baseerden we ons op een aanbeveling voor goede praktijkvoering in de verpleegkunde (2). Op basis van de besproken meta-analyse (3) voegden we hieraan toe dat elastische verbanden met hoge druk in meerdere lagen aanbevolen lijken maar dat een verschil in effectiviteit tussen compressietherapie met kousen of met verbanden niet kon aangetoond worden (1,2). In een andere duiding besloten we ook dat oppervlakkige veneuze heelkunde naast compressietherapie geen toegevoegde waarde heeft voor de wondgenezing van een veneus beenulcus (4).   

Veneuze beenulcera hebben echter de neiging om frequent te recidiveren. De recidiefkans na één jaar zou variëren van 26 tot 69% (5). Omdat veneuze stase aan de basis ligt van veneuze beenulcera lijkt het logisch dat compressietherapie ook als preventieve behandeling van veneuze beenulcera een plaats heeft.

Of compressietherapie versus geen compressietherapie veneuze ulcera kan voorkomen en welk type en welke graad van compressie hierbij is aanbevolen was de onderzoeksvraag van een recente Cochrane review (5). De onderzoekers zochten in verschillende elektronische databanken en vonden slechts vier RCT’s met in totaal 979 deelnemers. Slechts één RCT vergeleek wel versus geen compressietherapie bij 153 patiënten met recent geheelde veneuze beenulcera (6). Na zes maanden zag men 50% minder recidieven van beenulcera met klasse III compressiekousen versus geen compressietherapie (RR 0,46; 95% BI van 0,27 tot 0,76; p=0,003). De NNT voor 6 maanden behandeling bedroeg 2 (95% BI van 2 tot 5). Na 12 maanden was een betrouwbare analyse van de resultaten echter niet meer mogelijk wegens een te grote studie-uitval. Daarnaast had deze studie nog andere tekortkomingen zoals onduidelijkheid over het randomisatieproces en geen blindering van de effectbeoordelaars. Twee andere RCT’s vergeleken klasse II met klasse III compressiekousen en hadden tegenstrijdige resultaten. In één studie met 300 patiënten zag men na vijf jaar geen statistisch significant verschil in recidiefkans tussen beide klassen (7). In de andere studie zag men na drie jaar wel een verschil in het voordeel van klasse III compressiekousen (RR 0,57; 95% BI van 0,39 tot 0,81; p=0,002) (8). Een vierde RCT vergeleek twee verschillende merken van klasse II compressiekousen en vond tussen beide geen statistisch significant verschil in recidiefkans. Hoewel hiervoor niet opgezet observeerde men in deze studie wel meer recidieven bij minder en niet therapietrouwe patiënten versus therapietrouwe patiënten en bij patiënten die geen steunkousen tolereerden versus bij patiënten die ze wel verdroegen (9).

Op basis van deze studie en een oudere studie die klasse II met klasse III kousen vergeleek (10) besloot de aanbeveling voor goede praktijkvoering in de verpleegkunde dat levenslange compressietherapie met klasse III steunkousen (34 - 46 mmHg) doeltreffend is om recidieven van veneuze ulcera te voorkomen. Wanneer klasse III steunkousen slecht verdragen worden, moet men de hoogste compressiegraad gebruiken die door de patiënt wel verdragen wordt (2). Ook de Duodecim-richtlijn raadt aan om na het genezen van een veneus beenulcus steunkousen permanent te gebruiken als de onderliggende veneuze ziekte niet gecorrigeerd is (11). Deze aanbevelingen kunnen onderbouwd worden met een RCT die compressietherapie vergeleek met geen compressietherapie (6).

Besluit

Er bestaat momenteel slechts één RCT met slechts 153 patiënten die rechtstreeks aantoont dat het dragen van compressiekousen na zes maanden gepaard gaat met minder recidieven van veneuze beenulcera. Deze RCT onderbouwt de huidige aanbevelingen (2,11). Het is momenteel echter niet duidelijk hoelang, welke sterkte en welk type van compressie de voorkeur geniet om een recidief van veneuze ulcera te vermijden.

Referenties

1. Poelman T. Compressietherapie als behandeling van veneuze beenulcera. Minerva 2010;9(6):66-7.
2. Aanbeveling voor goede praktijkvoering in de verpleegkunde: Behandeling van veneuze ulcera in de thuisverpleging. Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu.
3. Amsler F, Willenberg T, Blättler W. In search of optimal compression therapy for venous leg ulcers: a meta-analysis of studies comparing divers bandages with specifically designed stockings. J Vasc Surg 2009;50:668-74.
4. Poelman T. Veneuze chirurgie als adjuvante behandeling voor veneuze beenulcera. Minerva 2008;7(2):24-5.
5. Nelson EA, Bell-Syer SEM. Compression for preventing recurrence of venous ulcers. Cochrane Database Syst Rev 2012, Issue 8.
6. Vandongen YK, Stacey MC. Graduated compression elastic stockings reduce lipodermatosclerosis and ulcer recurrence. Phlebology 2000;15:33-7.
7. Nelson EA, Harper DR, Prescott RJ, et al. Prevention of recurrence of venous ulceration: randomized controlled trial of class 2 and class 3 elastic compression. J Vasc Surg 2006;44:803-8.
8. Milic DJ, Zivic SS, Bogdanovic DC, et al. A randomized trial of class 2 and class 3 elastic compression in the prevention of recurrence of venous ulceration. J Vasc Surg 2010;51:797–8.
9. Franks PJ, Oldroyd MI, Dickson D, et al. Risk factors for leg ulcer recurrence: A randomized trial of two types of compression stocking. Age Ageing 1995;24:490-4.
10. Harper DR, Ruckley CV, Gibson B, et al. Randomised trial of two grades of compression stockings in the prevention of venous ulcer recurrence - 5 year outcomes. Phlebology 1999;14:91.
11. Conservatieve en plastisch-chirurgische behandeling van ulcus cruris. Duodecim Medical Publications Ltd 2010. [Bezocht op 13/11/2013]. Beschikbaar op: https://www.ebmpracticenet.be/nl/paginas/default.aspx?ebmid=ebm00104